Giữ ngày hưu lễ trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo

Thứ sáu - 21/02/2025 18:52 221

GIỮ NGÀY HƯU LỄ TRONG KỶ NGUYÊN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Daniel Esparza
Nhóm Sao Biển chuyển ngữ từ Aleteia.org

Trong khi AI có thể giải phóng nhiều thời gian hơn cho chúng ta, nó cũng cám dỗ chúng ta lấp đầy thời gian đó bằng nhiều công việc hơn. Việc nghỉ ngơi ngày hưu lễ (Sabát), cung cấp một góc nhìn để xem xét sự căng thẳng này.

Trí tuệ nhân tạo (AI) hứa hẹn sẽ hợp lý hóa các nhiệm vụ, tự động hóa quy trình làm việc và thậm chí đưa ra quyết định thay cho chúng ta. Mặc dù điều đó có vẻ hơi tiện lợi, nhưng chúng ta nhận thấy mình đang phải đối mặt với một nghịch lý không ngờ: Trong khi AI có thể giải phóng nhiều thời gian hơn cho chúng ta, nó cũng cám dỗ chúng ta lấp đầy thời gian đó bằng nhiều công việc hơn.

Nhịp điệu xa xưa của việc nghỉ ngơi ngày hưu lễ - một thực hành bắt nguồn từ sự khôn ngoan của Thiên Chúa – đưa ra một góc nhìn phản văn hóa để xem xét sự căng thẳng này. Câu hỏi thực sự không phải là liệu AI có thể cho chúng ta nhiều thời gian rảnh hơn hay không, mà là: thời gian rảnh để làm gì?

Món quà của sự giới hạn trong một thế giới vô hạn

Sách Sáng Thế kể rằng Thiên Chúa sáng tạo vũ trụ trong sáu ngày và ngày thứ bảy Ngài nghỉ ngơi - không phải vì Ngài mệt mỏi, nhưng như các nhà chú giải vẫn nói, để thiết lập một khuôn mẫu giúp con người phát triển. Ngày hưu lễ không chỉ là thời gian nghỉ ngơi sau lao động; đó là một khoảng dừng thánh thiêng thừa nhận những giới hạn của chúng ta và định hướng lại chúng ta theo hướng thực sự quan trọng: các mối quan hệ, sự chiêm nghiệm và lòng biết ơn.

Ngược lại, AI hoạt động không giới hạn. Nó không biết mệt mỏi, không cần nghỉ ngơi và có thể xử lý dữ liệu vô tận. Khả năng này nuôi dưỡng nỗi ám ảnh văn hóa về năng suất, hiệu quả và tối ưu hóa. Tại nơi làm việc, các công cụ AI có thể phân tích các tập dữ liệu khổng lồ, soạn thảo báo cáo và quản lý lịch trình nhanh hơn bất kỳ con người nào. Mặc dù hiệu quả này có thể giảm bớt (hoặc ít nhất là giảm bớt) một số khối lượng công việc hàng ngày của chúng ta, nhưng việc giảm bớt này thường dẫn đến kỳ vọng rằng chúng ta nên làm nhiều hơn nữa với thời gian mà chúng ta đã “tiết kiệm.”

Nhưng không như AI, chúng ta không phải là vô hạn. Cơ thể chúng ta mong manh, hữu hạn và phụ thuộc cách tuyệt vời vào nhịp điệu nghỉ ngơi và đổi mới. Ngay cả một vận động viên điêu luyện cũng chỉ có thể tập luyện chăm chỉ trong vài giờ trước khi kiệt sức. Cơ bắp cần thời gian phục hồi để phát triển. Tâm trí cần ngủ để củng cố trí nhớ. Trái tim cần sự tĩnh lặng để tìm thấy sự bình yên. Ngay cả hơi thở chúng ta hít vào cũng có quy luật: hít vào, thở ra, dừng lại. Chính sự tồn tại của chúng ta minh chứng cho vẻ đẹp của giới hạn.

Trong bối cảnh này, ngày hưu lễ không chỉ là một thực hành tôn giáo mà, chúng ta có thể nói, thậm chí như là một hành động phản kháng - một tuyên bố táo bạo rằng giá trị của chúng ta không được xác định bởi năng suất. Trong Laudato Si’, Đức Giáo hoàng Phanxicô nói về nhu cầu khôi phục lại thời gian để “suy ngẫm, nhận ra và tạ ơn.” Tài liệu gần đây của Vatican về AI, Antiqua et Nova, lặp lại tuyên bố này bằng cách cảnh báo chống lại mô hình kỹ trị làm giảm cuộc sống con người xuống mức chỉ còn chức năng.

Nếu AI có thể cho chúng ta nhiều thời gian rảnh hơn, thì sao nếu chúng ta lấy lại thời gian đó không phải để làm thêm việc, mà để sống nhiều hơn? Nhiều cuộc trò chuyện trực tiếp hơn, nhiều cuộc đi bộ không cần tai nghe hơn, nhiều khoảnh khắc chỉ để ngắm hoàng hôn mà không cảm thấy thôi thúc phải chụp lại để đăng lên mạng xã hội. Nghỉ ngơi không phải là một thứ xa xỉ; đó là một nhu cầu thiết yếu được đan xen vào kết cấu của tạo dựng - và vào chính cấu trúc cơ thể chúng ta.

Nhịp điệu nghỉ ngơi và nhịp điệu cuộc sống

Hãy xem xét nhịp điệu tự nhiên ẩn chứa trong chính cuộc sống: mặt trời mọc và lặn, mùa thay đổi, thủy triều lên xuống. Những mô hình này mời gọi chúng ta tôn trọng chu kỳ làm việc và nghỉ ngơi. Sự sẵn có liên tục của AI có thể đánh lừa chúng ta tin rằng chúng ta được miễn trừ khỏi những nhịp điệu này, như thể chúng ta cũng là những cỗ máy được thiết kế để hoạt động không bị gián đoạn.

Nhưng chúng ta không phải là một cái máy. Chúng ta là những linh hồn có thân xác, luôn sống trong sự căng thẳng của sức mạnh và sự mong manh. Ngày Sabát trong Kinh thánh nhắc nhở chúng ta về chân lý cơ bản này. Đó là lời mời hàng tuần để dừng lại, hít thở và tận hưởng sự tốt lành của cuộc sống - không phải với tư cách là người tiêu dùng hay nhà sản xuất, mà là những đứa con yêu dấu của Thiên Chúa. Đó là nhịp điệu không chỉ được viết trong Kinh thánh mà còn trong cơ bắp, trái tim và nhu cầu ngủ của chúng ta.

Lựa chọn nghỉ ngơi trong thời đại tự động hóa

Khi AI tiếp tục định hình cuộc sống của chúng ta, chúng ta phải phân định cách tiếp cận khôn ngoan với AI. Hãy nắm bắt tiềm năng của AI để giảm bớt gánh nặng, đúng - nhưng chúng ta cũng hãy cảnh giác với ảo tưởng rằng hiệu quả và năng suất là mục đích tự thân. Nếu chúng ta có thêm giờ trong ngày, chúng ta đừng lấp đầy chúng một cách vô nghĩa. Thay vào đó, chúng ta có thể tự hỏi: Thời gian này để làm gì?

Có lẽ là để cầu nguyện. Để vui chơi. Để nghỉ ngơi nuôi dưỡng cả thể xác và tâm hồn. Để tận hưởng những khoảnh khắc giản dị, thánh thiêng mà không thuật toán nào có thể tạo ra.

Cuối cùng, giữ ngày hưu lễ trong thời đại AI không chỉ là đặt ra ranh giới với công nghệ. Mà là giành lại nhân tính của chúng ta - từng nhịp tim, từng hơi thở, từng khoảng dừng thánh thiêng tại một thời điểm.